BNP (Brain Natüretik Peptid), aşırı başınç yüküne maruz kalan kalp hücrelerinin salgıladığı, protein yapıda bir hormondur. Normalde insan kanında (plazmasında) belli seviyelerde bulunmaktadır.
Basınç yükü altındaki kalp hücreleri öncelikle bir hormon öncüsü olan proBNP’yi sentezler. Bu protein daha sonra aktif formu olan BNP’ye ve inaktif parçası olan NT-proBNP‘ye dönüşür. Bu proteinlerin kan seviyelerini ölçen tetkikler aynı amaçla kullanılmaktadır.
Özellikle kalbin sol karıncığının (ventrikül) basınç yükü altında kalması, bu proteinlerin kan seviyelerini daha çok arttırmaktadır.
Normal değerleri (referans aralığı);
- BNP : <100 PG/dL
- NT-proBNP : < 125 pg/dL
Not: Referans değerleri yaşa göre farklılık gösterebilir.
BNP veya proBNP Testi Neden Yapılır?
- Kalp yetmezliği tedavisinin takibinde kullanılır. Tedavi sonrası düşüş olması beklenir.
- Kalp yetmezliğinin gidişatının tahmininde (prognoz) kullanılır. Test sonucunun anlamlı derecede yükselmeye devam etmesi kötü gidişatı düşündürür.
- Kalp yetmezliğinin şiddetini belirlemede kullanılır.
- Nefes darlığı olan kişide, şikayetinin nedenini ayırt etmek amacıyla kullanılmaktadır. Nefes darlığı olan birinde BNP’nin 100’ün altında olması kalp yetmezliğini büyük ölçüde dışlar.
Normalde belli seviyelerde kanda bulunabilen bu hormon, kalp yetmezliğinde neden yükselir?
Kalp hücreleri aşırı basınç yükü altında kaldıklarında BNP hormonu salgılar. Hücreler üzerindeki basınç yükü ne kadar yüksekse salgıladıları hormon miktarı da o kadar artar. Bu durum aslında bir savunmadır. Çünkü salgılanan bu hormon, çeşitli mekanizmalar ile kalbin yükünü azaltır. Bunu şu mekanizmalar ile yapar;
- Böbrekten su ve tuz atılımını sağlar. Böylece kalbin üzerindeki aşırı sıvı basıncı azalmış olur.
- Damarlarda gevşetici etkisi vardır. Böylece kalbin kanı pompalarken karşılaştığı direnç azalmış olur.
Sonuç olarak hem kalbe gelen kan miktarı, hem de kalbin önündeki direnci azalır. Böylece kalbin yükü azalmış olur.
BNP (proBNP) Yüksekliği
Kalp yetmezliğinde, kalp vücuda yeterli kanı pompalayamaz. Bunun sonucunda çeşitli mekanizmalar ile vücutta su ve tuz tutulur. Bu da kalbin yükünü daha da arttıran kısır bir döngüye neden olur. Bu döngünün kırabilmek için kalp hücreleri proBNP salgılarlar.
Bu tetkik esas olarak kalp yetmezliğinde yükselir. Ancak yüksekliğe neden olabilecek başka durumlar vardır. İşte bu durumlardan bazıları;
- Kalp yetmezliği
- Kalp kapak hastalıkları; örneğin aort darlığı
- Kroner arter hastlığı (kalp damar hastalığı)
- Böbrek yetmezliğinde, özellikle diyaliz gerektiren yetmezlikte
- Ciddi kansızlık (anemi)
- Beyin hasarı
- Akciğer damarlarına pıhtı atması (pulmuner emboli)
- İleri derece KOAH
- Bazı ritim bozuklukları (atrial fibrilasyon gibi)
- Kan zehirlenmesi (sepsis) ve şok
- Kemoterapi
- Hipertiroidi
- Siroz
- İleri yaş
Obezlerde bu hormon daha düşük seviyelerde seyretmektedir.
BNP veya proBNP testi özellikle kalp yetmezliği olan kişinin takibinde kullanılır. Testin giderek yükselmesi, kalp yetmezliğinin ilerlediğini düşündürür. Ayrıca tedavinin etkinliği de bu teste bakılarak değerlendirilebilir. Tedavi ile test sonuçlarında anlamlı düşüş olması, tedavinin etkin olduğu düşündürür.